Hoe Pokémon Ruby en Sapphire mens en natuur dichter bij elkaar brengen
Een utopische wereld
Er is een hoop kritiek op de Pokémon-franchise, vaak terecht. De kwaliteit van de games is op z’n zachtst gezegd wisselend. Maar toch vergeten we weleens hoe betekenisvol de franchise is. Ik durf zelfs te zeggen dat de boodschap van Pokémon Ruby en Sapphire nog altijd belangrijk is.
Pokémon draaide altijd al om de relatie tussen mens en natuur. Bedenker Satoshi Tajiri was in z’n jongere jaren gefascineerd door dieren en insecten, maar de rappe verstedelijking van zijn toenmalige woonplaats Machida, vanwege het uitdijende Tokio, deed veel flora en fauna verdwijnen. Kinderen konden volgens Tajiri daarom nooit meer op dezelfde manier kennismaken met het wonderbaarlijke van de natuur. Al die jaren later dienen de Pokémon-games dat doel: de natuur op digitale wijze dichterbij brengen.
Na de Tweede Wereldoorlog heeft Japan namelijk flink moeten balanceren tussen industrialisatie en milieubeheer. Alles was gericht op de wederopbouw van het land, om zo de welvaart te stimuleren en rap een wereldeconomie te worden. Maar de opening van fabrieken en droogleggingsprojecten tastten zichtbaar het milieu aan. Als gevolg daarvan werd de roep om natuurbehoud en -bescherming steeds groter, een milieu-activistisch thema dat ten grondslag ligt aan vrijwel alle Pokémon-games. Nooit was het thema echter zo expliciet als in Ruby en Sapphire, die in 2002 voor de Game Boy Advance verschenen.
De band tussen mens en pokémon
Het feit dat natuurbehoud zo’n grote rol speelt in Ruby en Sapphire is te danken aan Junichi Masuda, die als medeoprichter, programmeur en componist van Pokémon de regisseursrol van Tajiri overnam. Net als laatstgenoemde wilde Masuda een gelijksoortige boodschap in de games verwerken, gebaseerd op zijn vakanties naar het subtropische eiland Kyushu. Als kind bezocht hij daar zijn grootouders. Hij ving er insecten, snorkelde in de zee en ontdekte een verscheidenheid aan natuur die het massale Tokio niet kende. Ruby en Sapphire speelden zich daarom af in Hoenn, een zonnige regio vol uitgestrekte stranden, een gigantische vulkaan, regenwouden en – inderdaad – een hele hoop water.
Aan de oppervlakte zijn Pokémon Ruby en Sapphire helemaal niet zulke bijzondere delen. Ondanks de grafische update ten opzichte van Gold en Silver is de kern van de game namelijk precies hetzelfde. Je wordt wéér op pad gestuurd om pokémon te ontdekken, je team te trainen en de allerbeste te worden. ‘Pokémon-moeheid’ is van alle tijden.
Wie dieper kijkt ziet echter het thema van mens-natuur als rode draad door vrijwel alle facetten van de game. De nieuwe pokémon gaan zelf een complexere band aan met de mens, goedschiks of kwaadschiks. Kinderen eten het fruit dat groeit uit de nek van Tropius; Lotad moet zich verplaatsen over land als gevolg van watervervuiling; Wailmer vindt het grappig om zwemmers te laten schrikken; en Roselia schiet stekels op je af als je haar bloemen wilt plukken.
De twee legendarische pokémon drijven dit op de spits. Groudon laat gevaarlijke vulkanen uitbarsten, maar behoedt Hoenn-bewoners ook voor overstromingen. Kyogre doet de zeespiegel stijgen, maar redt mensen ook van droogte. De twee zijn verwikkeld in een eeuwenoude strijd, een metafoor voor hoe de mens met natuurrampen worstelt.
Bestaansrecht
Nieuwe mechanieken in de games vieren daarnaast vooral de diversiteit aan pokémon. Zo introduceerden Ruby en Sapphire ‘natures’: individuele karaktereigenschappen die bepalen in welk van de statistieken ze zijn gespecialiseerd, en waar hun zwakte ligt. Een ‘relaxed’ pokémon heeft bijvoorbeeld meer defense, maar minder speed. Een mild’ pokémon heeft meer special attack, maar minder defense. Het geeft elk monster een unieke identiteit: waar de ene Charmander in eerdere delen nog praktisch hetzelfde was als de andere, onderscheidt jouw pokémon zich nu van de rest.
Je kunt er natuurlijk voor kiezen om een ideale nature voor jouw pokémon op te zoeken, wat onder andere de voedingsbodem voor competitieve spelers werd, maar ergens schuilt er iets moois in de acceptatie van de monster die je toevallig tegenkomt. Allerlei andere systemen, zoals Effort Values, Individual Values, PokéBlocks en de Pokémon Contest, voegden veel meer persoonlijkheid aan de games toe. Mijn Blaziken – wiens naam te beschamend is om hier te noemen – is een daadwerkelijk unieke pokémon met wie ik veel heb meegemaakt. Ruby en Sapphire leren spelers dat elk wezen bestaansrecht heeft.
Een ideale wereld
Ook jouw interactie met de spelwereld en diens bewoners laat zien hoe je in harmonie samenleeft zonder de natuur aan te tasten. Fortree City bevindt zich in een woest regenwoud en bestaat volledig uit boomhutten. De bewoners laten de natuur haar gang gaan en zijn bovendien fit omdat ze zich verplaatsen via touwladders. De stichters van Pacifidlog Town zijn geboren op boten en drijven vredig in hun hutjes op zee. Vulkaandorp Lavaridge Town bevat een warmwaterbron waar ouderen samen met hun pokémon baden om fit te blijven – iets wat ik zelf ook élke dag deed omdat ik dacht dat het een positief effect had op mijn pokémon.
Volgens Junichi Masuda representeert Hoenn, en de Pokémon-games in het algemeen, daarmee een ideaalbeeld. “Ik wilde een ideale wereld weergeven, een vredige wereld zonder milieuproblemen of racisme”, zei hij in 2009 tegen het tijdschrift Nintendo Power. “De relatie tussen mensen en pokémon is veel directer dan die tussen huisdieren en baasjes, waarvan ik die eerste zie als de ideale relatie. Ik wil dat iedereen iets voelt bij het ontdekken van deze wereld.”
In een ander interview legt hij uit dat Hoenn vanuit Kanji vrij vertaald kan worden naar ‘overvloed’ (Ho) en ‘band’ (En), onder andere verwijzend naar hoe warm de bewoners van Kyushu hem ontvingen en hoe ‘rijk’ hun band met de natuur is. Vroeg in de game leer je bijvoorbeeld dat de werkzaamheden aan de Rusturf Tunnel zijn geannuleerd omdat die het leefgebied van de pokémon Whismur verstoren. Of dat je vriend Wally een longziekte heeft en frisse lucht nodig heeft om uit te groeien tot een goede trainer.
Het thema van overvloed slaat ook op de uitgestrekte zeeën die Hoenn kent. Waar latere delen steeds lineairder werden, is het in Ruby en Sapphire vrij eenvoudig om te verdwalen op zee. Als speler ben je soms compleet overweldigd door de grootte van de zee, de optionele eilandjes en de hoeveelheid trainers – en daarmee een overdaad aan water-pokémon. De Hidden Move Dive geeft je zelfs de optie om het leven onder water te verkennen, een bijzonder vredig gevoel vergeleken met de woeste zee. Het geeft je het gevoel van vrijheid en avontuur dat mist in de meest recente delen.
Ergens is het jammer dat de kwaadaardige teams in de plot, Magma en Aqua, weinig diepgang kennen. De een wil land winnen op zee, de ander wil het land overspoelen om de natuur haar vrije loop te laten. Er is geen tussenweg. Hoewel Pokémon Emerald en de remakes een iets duidelijker verhaal ervan weten te breien, is het conflict té zwart-wit om echt serieus te nemen. Maar goed, met uitzondering van Black en White moet je voor een overkoepelend ‘verhaal’ ook niet bij deze franchise zijn.
Vertaalslag naar een nieuwe generatie
Ruby en Sapphire bevatten een mooie boodschap, maar de vraag is natuurlijk of deze ook wordt gehoord. Er zijn studies die suggereren dat Pokémon in ieder geval kan dienen als een vertaalslag voor materie die normaliter beperkt blijft tot academici. Ook kan Pokémon Go bijdragen aan een groter bewustzijn over de natuur, maar of kinderen de onderliggende boodschap snappen en toepassen is lastig te zeggen. Het stopte Game Freak in ieder geval niet om aan het thema vast te houden: in 2019 stopte de studio bijvoorbeeld een ‘dode’ vorm van de populaire koraal-pokémon Corsola in Sword en Shield, die door ‘plotselinge klimaatverandering’ is veranderd in een Ghost-type.
Sowieso kwamen minder spelers in aanraking met de games. Met 16 miljoen verkochte exemplaren deden Ruby en Sapphire het minder goed dan de voorgaande delen, maar Game Freak was bang dat de games zelfs volledig zouden floppen. Voor Masuda als kersverse regisseur was dat milde succes dus een behoorlijke opluchting. Een berucht verhaal is dat hij zelfs werd opgenomen in het ziekenhuis vanwege stress, al zouden we dat hedendaags omschrijven als crunch (bedenker Satoshi Tajiri werkte ten tijde van Red en Green 24 uur lang, en sliep vervolgens 12 uur).
Dat maakt het iets lastiger om van de daken te schreeuwen hoe bijzonder de games zijn, maar toch: geen andere Pokémon-game wist de kern van de franchise zó goed te verpakken. Natuurlijk, je eerste Pokémon-game vergeet je nooit meer en daarom heeft Hoenn nog altijd een speciaal plekje in mijn hart. Het is een unieke, vrolijke wereld vol pokémon die nog altijd ‘leven’ in mijn Switch en de cloud – ook beestjes die ik samen met mensen ving die er niet meer zijn.
Maar ergens geloof ik dat Ruby en Sapphire ook hebben bijgedragen aan mijn blik op de natuur, en hoe belangrijk het is om er alles aan te doen om het te behouden. De games schotelen je voor hoe een ideale wereld eruit kan zien, waarin zowel mensen als dieren floreren. Hopelijk komen de games binnenkort naar de Switch, zodat een nieuwe generatie deze wereld kan ontdekken.
