Och jongens, wat zijn het toch mooie tijden voor de sluwe stiekemerds onder ons, want stealth games zijn weer helemaal hot en happening! PU’s Game of the Year van 2015 is bijvoorbeeld een van de beste (action-)stealth games ooit gemaakt, sinds de vorige E3 weten we dat Dishonored 2 onderweg is en ook de nieuwe Hitman, waarvan gisteren de eerste episode is verschenen, belooft veel goeds! Tijd om eens te kijken waar het allemaal is begonnen en hoe het genre zich door de jaren heen heeft ontwikkeld.
Stealth - of heimelijkheid, zoals het zich zo mooi laat vertalen - is sowieso niet meer uit gameland weg te denken. Bij veel grote games is er tegenwoordig op de een of andere manier wel een stealth-element ingebouwd, al is dat lang niet altijd even geslaagd. In dit artikel richt ik mij liever op de échte stealth, het pure sluipwerk, de games waarin sneaken de hoofdzaak is en niet slechts een moetje ter afwisseling van verder oppervlakkige gameplay. Dit zijn de games die stealth groot hebben gemaakt!
De eerste stealth game?
Als je zoekt naar de absolute oorsprong van sluipen in spelvorm, dan kom je al snel uit bij iets wat we vroeger allemaal gespeeld hebben: verstoppertje! Kinderen spelen het waarschijnlijk al sinds de prehistorie en we weten dat het in de Griekse oudheid al precies zo gespeeld werd als tegenwoordig bij ons op het schoolplein. Om dat meteen maar even door te trekken naar ons hedendaagse digitale vermaak: verstoppertje staat tot de stealth game, als oorlogje spelen staat tot de shooter. Als je vroeger verstoppertje spelen niet leuk vond, dan is er iets goed mis met... eh, ik bedoel, dan is de kans groot dat je ook niets hebt met stealth games.
De oudste videogame met gameplay wat doet denken aan stealth is Pac-Man (1980), waarin je probeert te ontkomen aan spookjes in een soort psychedelisch doolhof vol pretpillen. Technisch gezien is hier echter geen sprake van stealth, omdat je je nooit echt aan het verstoppen bent. De primitieve A.I. van ieder spook weet namelijk altijd precies waar je bent. Ookal lijkt het soms alsof de spookjes je niet zien, Pac-man is veel meer tikkertje dan verstoppertje. Oké, nu is mooi geweest met die schoolpleinanalogieën, tijd voor het echte werk!
Wat is dan wel de eerste echte stealth game? Die eer gaat volgens het Guinness Book of Records naar een arcade titel van Sega uit 1981, genaamd 005. In deze game moet je met geheim agent 005 uit de handen van de vijand zien te blijven, om een koffertje af te leveren bij een helicopter, in een stad met opvallend veel schaatsbanen en pakhuizen. In die pakhuizen is waar het stealth-gedeelte van de game plaatsvindt; hier moet je doorheen zien te komen door uit de schijnwerpers van de bewakers te blijven, door je te verstoppen achter dozen. Op en top stealth en zo te zien toen al spannend!
Maar waar het bij 005 slechts gedeeltelijk om sluipen draaide, verscheen rond dezelfde tijd een game die wel voor de volle 100% uit stealthy gameplay bestond. Bij Wolfenstein denk je tegenwoordig misschien niet meteen aan stealth, maar toch is dat precies hoe de serie begon, toen Castle Wolfenstein in 1981 verscheen voor de Apple II. Naast dat het de allereerste game met een WO II-setting was, bracht Muse Software met Castle Wolfenstein baanbrekende stealth mechanics die we nu nog steeds tegenkomen, bijvoorbeeld in Hitman! Om uit het kasteel te ontsnappen moest je langs bewakers sneaken, met opvallend veel mogelijkheden die je als stealth-liefhebber bekend in de oren zullen klinken: zo kon je vijanden onder schot houden en fouilleren, je vermommen als een van hen, of ze gewoon neerschieten (met het risico meer moffen te alarmeren, natuurlijk). Ook moesten er sloten worden gekraakt en kistjes worden geloot. Het moge duidelijk zijn, Caste Wolfenstein was zijn tijd ver vooruit. Het vervolg uit 1984 ging nog een stukje verder en bracht onder andere de mogelijkheid om lichamen te verbergen. Hoe vaak die truc mijn hachje wel niet gered heeft in latere games...
Veel stealth games geven je de keuze om te spelen zonder ook maar iemand te vermoorden. Die traditie is begonnen met Infiltrator, de game uit 1986 waarin je überhaupt geen dodelijk wapen tot je beschikking had. Geen pistool of mes, niks! Mocht je gesnapt worden tijdens je geheime missie, dan had je alleen gasgranaten om je vijanden coöperatief te krijgen.
Metal Gear??!!
Wie het over stealth games heeft, kan natuurlijk onmogelijk om hem heen. De legende, de baas der theatraal geniep, de man die eigenlijk liever filmregisseur had willen worden, maar ondertussen perongeluk even het stealth genre openbrak: Hideo Kojima! De originele Metal Gear uit 1987 is eigenlijk puur uit noodzaak een stealth game geworden, omdat de hardware van de MSX slechts een beperkt aantal poppetjes en kogels tegelijk op het scherm kon toveren. Gelukkig wist Kojima daar wel raad mee en de beperkte middelen resulteerden juist in extra diepgaande gameplay, wat de basis zou vormen voor een fantastische franchise.
In 1990 verscheen Metal Gear 2: Solid Snake en deze game bracht het nog jonge genre naar een nieuw niveau, onder andere door de baanbrekende A.I. met drie verschillende niveaus van alertheid, waarbij ook het bekende Metal Gear uitroepteken en vraagteken om de hoek kwamen kijken. Met zaken als een radarscherm, het lokken van vijanden door lawaai te maken en de mogelijkheid om je te verstoppen in een kartonnen doos (jawel!), bleken Metal Gear 1 en vooral Metal Gear 2 in veel opzichten een blauwdruk voor het 8 jaar later te verschijnen Metal Gear Solid.
1998: hoogtijdagen van Stealth
Na Metal Gear 2 gebeurde er even weinig interessants op het gebied van stealth, maar richting de milleniumwisseling kwam daar heel hard verandering in. 1998 was misschien wel het beste gamejaar ooit en zeker niet in de laatste plaats dankzij de legendarische stealth games die dat jaar verschenen. Metal Gear Solid liet ons opnieuw sneaken, vechten met eindbazen en radiogesprekken voeren met Snake, maar dit keer helemaal in 3D! Tenchu: Stealth Assassin was een bloedstollende ninja game die goed werd ontvangen, terwijl Looking Glass Studios hoge ogen gooide met het sfeervolle Thief: the Dark Project en daarmee bewees dat je met het first-person perspectief veel meer kon dan alleen shooters maken. Vooral het slimme gebruik van schaduw en licht om jezelf te verbergen was iets wat nog nooit eerder was vertoond.
1998 was ook het jaar van Commandos: Behind Enemy Lines, de tactische WO II-game van Pyro Studios, die opeens uit de lucht kwam vallen en de wereld goed wist te verrassen. Het is een beetje de vreemde eend in de bijt wat stealth games betreft, maar de prachtige isometrische maps, de krankzinnige moeilijkheidsgraad (voor mij destijds tenminste?) en de idiote spanning die komt kijken bij het voorzichtig en systematisch naar je doel toewerken, maken Commandos één van de beste sneaky-sneak-sneak-games ooit.
Hitman en Splinter Cell
Niet lang na deze stealth game explosie verscheen ook onze geliefde kale knakker voor het eerst ten tonele. Hitman: Codename 47 was in 2000 de eerste in de populaire serie en bracht levels met grote open omgevingen, om naar hartelust in te experimenteren. In de missies moet er meestal iemand worden omgelegd , maar hoe dat gebeurt is volledig aan de speler zelf. Er zijn legio mogelijkheden. Het hoeft in Codename 47 niet eens stealthy, gewoon de boel overhoop knallen werkt ook, al krijg je wel strafpunten als je per ongeluk onschuldige mensen doodt. Wat de Hitman-games ook altijd tof maakt is de mogelijkheid om je te vermommen, zodat je je net als in Castle Wolfenstein en Commandos kunt verstoppen ‘in plain sight’ en overal ongemerkt mee weg zult komen. Wel uitkijken, want er is altijd wel iemand in de buurt die slim genoeg is om je te ontmaskeren.
Ubisoft wilde ook meegenieten van de stealth-hype en kwam in 2002 met het behoorlijk hardcore Tom Clancy’s: Splinter Cell, de game rond geheim agent Sam Fisher. Je weet wel, die gast met drie felle groene lampjes op zijn kop, die zelfs een vijand met een afwijking van -4,5 in beide ogen al van 100 meter afstand gespot heeft. Hoe dan ook, Splinter Cell heeft Ubisoft geen windeieren gelegd en er verschenen in totaal zeven games, die bij stealth fans goed in de smaak vielen. Net als bij Thief draait het in Splinter Cell helemaal om jezelf verbergen in de duisternis, al snap ik niet hoe die shiny nachtkijker hem daarbij moet helpen… goed, laat ook maar, toffe games!
Moderne hoogtepuntjes
En zo sluipen we langzaam maar zeker richting het heden van de stealth game, een hoopvolle toekomst voor het genre tegemoet. Maar niet voor we nog even snel gekeken hebben naar wat er de laatste jaren op stealth-gebied gebeurd is! Of in dit geval juist wat er vreemd genoeg niet gebeurd is, want al in 2004 introduceerde Metal Gear Solid 3: Snake Eater iets wat eigenlijk mega voor de hand ligt in een stealth game, maar sindsdien maar amper is gebruikt: camouflage! Om Snake zo veilig mogelijk door de jungle te loodsen, moest je op het camo-percentage letten en zijn kleding en gezichtscamo voortdurend aanpassen aan de omgeving. Ja oké, in Metal Gear Solid 4 heb je een kameleonpak en Metal Gear Solid V bevat ook verschillende effectieve camouflages, maar dit gaat lang niet zo diep als in deel 3 en dat is toch jammer.
Wat gelukkig wel gebeurde: Arkane Studios die in 2012 de first-person stealth traditie voort zette met het fenomenale Dishonored, dat sterk geïnspireerd is op de originele Thief-games, maar dan met een nog net effe wat ziekere setting en snellere gameplay, dankzij allerlei gestoorde superkrachten en gadgets. Tegelijkertijd keek men erg uit naar de nieuwe Thief, dat er echt prachtig uitzag, maar bij release in 2014 helaas niet kon tippen aan het niveau dat Arkane twee jaar eerder wist te bereiken.
Tot zover dit overzicht van de geschiedenis van het stealth genre, dat ik zo compleet mogelijk heb geprobeerd te maken binnen een hopelijk behapbare hoeveelheid woorden. Mis je nog iets of wil je heeeel graag kwijt wat jouw favoriete stealth game is en waarom dan precies? Lucht je hart in de comments!
Opmerkingen