De Lore Achter Pokémon - Deel 5: 10 pokémon die gebaseerd zijn op Japa

Pokémon is diepgeworteld in Japanse cultuur, historie en zelfs mythologie. Veel pokémon zijn ook gebaseerd op folklore die je alleen in Japan aantreft – vandaag staan we stil bij Yōkai, een begrip dat nogal lastig is om uit te leggen. Yōkai zijn namelijk de bovennatuurlijke wezens in Japanse folklore en het zou nagenoeg onmogelijk zijn ze allemaal te tellen. Geesten, gedaante veranderende dieren, gestrafte mensen, ziektes of objecten die tot leven zijn gekomen; Yōkai kennen allerlei vormen en elk heeft een eigen rijke historie die gevormd is door jaren en jaren aan volksvertellingen, mythes, literatuur en popcultuur. En verrek, een hoop pokémon zijn gebaseerd op deze Yōkai, wat veel bizar ogende ontwerpen en Pokédex-beschrijvingen verklaart.

We bespreken niet álle pokémon die gebaseerd zijn op Yōkai, dat zijn er simpelweg te veel. Maar hieronder vind je tien pokémon die een interessante oorpsrong kennen en de Yōkai waar ze op gebaseerd zijn. Veel info over deze Yōkai komt van yokai.com, een uitstekende bron als je meer wilt leren over deze wezens.

Mawile – Futakuchi-onna

Het duurde enkele jaren voor ik doorkreeg dat de pokémon Mawile bijna altijd met zijn rug naar ons toe staat. Zijn mond zit namelijk aan de achterkant van zijn hoofd, en blijkbaar met een goede reden. Mawile is gebaseerd op de zogenaamde Futakuchi-onna, grof vertaald ‘vrouw met twee monden’. Volgens Japanse folklore waren dit vrouwen die door een vloek of bovennatuurlijke ziekte Yōkai zijn geworden.

Ze worden getypeerd door, je raadt het al, hun twee monden. Eén zit aan de gebruikelijke voorkant, en één aan de achterkant. In de verhalen wordt vaak op de laatste momenten pas bekend dat de Fatakuchi-onna van de partij is; grote hoeveelheden eten verdwijnen uit huizen in de nacht omdat een van de vrouwen die er woont blijkbaar een Yōkai is. Haar schedel splijt aan de achterkant open en lippen, tanden en een tong openbaren zich; haar haren zijn een soort tentakels waarmee ze eten naar binnen schuift. Deze Yōkai kent meerdere origines; volgens een verhaal is de mond het resultaat van een man die een bijl in het achterhoofd van zijn onaardige vrouw liet verdwijnen.

Ninetails –Kyūbi no kitsune

Kitsune betekent ‘vos’, en kyūbi no kitsune is een vos met negen staarten. Klinkt bekend? Nou, dat komt doordat Ninetales er overduidelijk op gebaseerd is. Helaas hebben we niet de ruimte om hier in te gaan op het belang van vossen in Japanse folklore, laat staan de vele varianten van vossen die eruit voort zijn gekomen. Van vossen wordt in Japanse folklore gezegd dat ze ontzettend lang leven en van gedaante kunnen veranderen. De oudste en krachtigste kunnen meerdere staarten krijgen, wat we ook terugzien in de evolutie van Vulpix naar Ninetales. Vulpix heeft zes, Ninetales… negen. Dat krachtigste vossen in Japanse folklore bezitten ook negen. Belangrijk begrip is hierbij ook Kitsunebi, ofwel vossenvuur, wat de Fire-type van Vulpix/Ninetales verklaart.

Froslass – Yuki-onna

In Deel 1 van deze serial stonden we al even stil bij Froslass en haar Yōkai-inspiratie. Froslass is gebaseerd op Yuki-onna, ofwel ‘sneeuwvrouw’, een Yōkai die voorkomt in Japanse bergen in de winter. Ze zijn beeldschoon en hebben een huid zo wit als sneeuw, en ze gebruiken hun schoonheid om nietsvermoedende bergbeklimmers en verdwaalde mensen te lokken. Yuki-onna leeft namelijk op de levensenergie van mensen, al wordt in sommige verhalen ook gesproken over Yuki-onna die verliefd worden op hun prooi en ze uiteindelijk laten gaan. Toch zijn het vaker wezens die erop gebrand zijn om mensen te vermoorden en op te peuzelen; is het niet aan de kant van de weg, dan vallen ze wel iemands hut binnen om alle inwoners met één frisse adem te bevriezen.

Rayquaza – Tatsu

Rayquaza is niet erg makkelijk aan één bron te koppelen, maar zijn uiterlijk is in ieder geval duidelijk gebaseerd op de Tatsu, een Oosterse draak. In Japan en China zijn draken over het algemeen geen vuurwezens, maar eerder wezens van water en lucht. Rayquaza, een Flying-type, vinden we ook in de lucht, en net als de Tatsu wordt hij geroemd om zijn kennis. In Pokémon is het Rayquaza die de orde bewaart binnen de legendarische pokémon die beter bekend staan als de Weather Trio (Groudon, Kyogre en Rayquaza). Draken zijn in Japanse folklore veelal te vinden in de lucht omdat dat de natuurlijke orde is; sommigen nemen de gedaante aan van een mens. Ze hebben zelden vleugels; Rayquaza heeft die ook niet, en voor Gyarados – gebaseerd op zeemonsters genaamd Wani - geldt trouwens hetzelfde.

Gastly – Sogen-bi

Gastly is een zwevend hoofd dat omring wordt door vlammen - of is het toch rook? - en blijkbaar is er een Yōkai die exact op die manier beschreven wordt. Sōgen was de naam van een monnik die lang geleden in Kyoto leefde en nogal een eikel was. Hij deed zijn werk slecht en jatte allerlei dingen uit de tempel waar hij werkte, die hij vervolgens verkocht. Sōgen stierf uiteindelijk aan ouderdom, maar omdat hij zich zo als een lul gedroeg werd hij opnieuw geboren in de hel. Dit verklaart mogelijk de vlammen; Sōgen verloor zijn hoofd en hij werd verdoemd om tot in de eeuwigheid rond te zweven op aarde, gehuld in vlammen.

Jynx - Yamauba

Volgens velen lijkt Jynx op een nogal racistische karikatuur, maar wat niet iedereen weet is dat Jynx juist zijn origine kent in Japans folklore. Volgens de verhalen zijn yamauba geïsoleerde vrouwen die zó lang in een afgelegen bos, hutje of grot woonden zonder interactie met mensen dat ze langzaam een monster werden. Ze lijken op aardige, oude vrouwtjes en bieden verdwaalde reizigers vaak onderdak en eten – alles verandert wanneer ze aanvallen. In de nacht komt hun ware aard namelijk naar boven en blijken ze een oude, demonische heks (soms met hoorns of slagtanden, maar niet altijd). Vaak vangen ze hun gasten met krachtige magie en natuurlijk eten ze die gasten ook zelf op.

Er zijn allerlei verhalen over het ontstaan van yamauba. Vaak zijn het jonge vrouwen die een misdaad zijn begaan of een slecht leven leiden, waarna ze verbannen worden om in isolatie te leven. Sommigen komen voort uit economisch slechte tijden, waarin een familie het jongste kind of juist de oudste van de familie (de oma) alleen achterlaat in de natuur. Yamauba komt veel voor in besneeuwde bergen (wat het Ice-type van Jynx verklaart) en de stereotype beschrijving van deze Yōkai (veelvoorkomend in bijvoorbeeld toneelspelen) lijkt veel op Jynx. Lichtblond/goud haar met een rode kimono en een prominente mond. De pokédex-beschrijvingen van Jynx benadrukken daarnaast dat ze danst om te communiceren, daarin zien we de verleidelijke aard van de yamauba.

Espeon – Nekomata

Nekomata zijn alledaagse katten die getransformeerd worden tot Yōkai nadat ze op oude leeftijd de bergen in rennen. Hun staart splijt in tweeën, waarna ze enorm krachtig zijn. Nekomata wil je dus niet in het wild tegenkomen, want deze Yōkai kunnen op hun achterpoten lopen, spreken, mensen manipuleren als geen ander – en uhh, vuurballen tevoorschijn toveren. Gelukkig lijkt het bij Espeon naast zijn uiterlijk en Psychic-type op te houden met de overeenkomsten, en is hij een stuk aardiger dan nekomata. Eigenlijk lijkt hij qua persoonlijkheid meer op een bakeneko, goedaardige Yōkai-katten.

Drowzee – Baku

In Deel 1 van deze serial hoe fucked up Drowzee eigenlijk is. Deze dromeneter blijkt gebaseerd te zijn op een Yōkai, Baku, die op zijn beurt gebaseerd is op een tapir (wat de snuit verklaart). Over het algemeen is dit een aardige Yōkai, eentje die door kinderen opgeroepen wordt om nachtmerries te voorkomen of nachtmerries op te eten de ze net gehad hebben. Keerzijde is dat in bepaalde verhalen, als baku te vaak wordt opgeroepen, hij ook alle positieve dromen en zelfs hoop opvreet. Verklaart wel waarom Drowzee zo van het eten van dromen houdt, en natuurlijk waarom hij een Psychic pokémon is én een slurf heeft.

Gligar – Amikiri

Zet de twee naast elkaar en je ziet het meteen; Gligar is overduidelijk gebaseerd op Amikiri, kreeftachtige Yōkai die nogal mensenschuw zijn en veelal voorkomen in vissersdorpjes. De vertaling van de naam amikiri is dan ook nettensnijder, maar zijn origine is onduidelijk.

Lombre (Lotad/Ludicolo) – Kappa

Een van de bekendste Yōkai is kappa, een wezen met een groene huid, het lichaam van een klein kind en de schild en bek van een schildpad. Vrolijke jongens zijn het niet, ze staan er namelijk om bekend dat ze kinderen verdrinken en opeten – kinderen, en komkommers. Het ontwerp van Lombre is niet een op een overgenomen, maar het grote blad op zijn hoofd komt ook veel terug in volksvertellingen over kappa. Volgens de verhalen moeten deze Yōkai namelijk het blad vol zien te houden met water, daar krijgen ze hun krachten van.