Laten we beginnen met een korte, technische uitleg. Dolby Vision is een HDR-format, net zoals het bekende HDR10. Laatstgenoemde is een gratis en open format voor high dynamic range en daardoor de facto de standaard geworden voor zowel hardware als content. Dolby Vision is desondanks in de filmwereld populair en dat is zeker niet zonder reden.
De beginselen van HDR
Om te begrijpen waarom Dolby Vision de superieure techniek is, is het belangrijk om eerst te weten hoe HDR technisch gezien precies werkt. Waar full hd en 4k de afgelopen jaren voor méér pixels hebben gezorgd, verbetert HDR de kwaliteit van die pixels. Dat doet het door meer kleuren en een hogere helderheid (gemeten in candela per vierkante meter, of nits) mogelijk te maken.
HDR uit zich daardoor niet alleen in fellere kleuren, maar ook in een meer geleidelijke overgang tussen licht en donker. Een lamp kan daardoor verblindend fel zijn, terwijl in hetzelfde beeld een donkere schaduw zichtbaar is, zonder gelijk volledig ‘zwart’ te zijn (black crush). Je behoudt door die grotere bandbreedte dus ook meer details.
Next-level HDR
Dolby Vision werkt hetzelfde als HDR10, maar verschilt op een aantal belangrijke punten. Om te beginnen is HDR10-content 10bit en kan daarom 1,07 miljard verschillende kleuren gebruiken. Dolby Vision is 12bit, wat resulteert in 68,7 miljard kleuren. Zo’n astronomische toenameklinkt natuurlijk heel indrukwekkend, maar in de praktijk zijn er (nog) geen televisies die Dolby Vision volledig benutten. Moderne schermpanelen zijn vooralsnog allemaal 10bit, dus Dolby Vision-content wordt uiteindelijk altijd omlaag geschaald. Door de hogere bronkwaliteit heb je wel minder risico op color banding.
Interessanter is de manier waarop Dolby Vision met helderheid omgaat. In theorie kunnen beelden in zowel HDR10 als Dolby Vision een maximale helderheid van 10.000 nits hebben. Wederom lijkt het met zulke specificaties een beetje te gaan om een wedstrijdje ver plassen: hoewel de helderheid met ieder nieuw (top)model toeneemt, halen de beste lcd-televisies tegenwoordig een maximale helderheid van tussen de 1500 en 2000 nits, terwijl de nieuwste oled-tv’s met moeite boven de 1000 nits uitkomen. Maar juist in die beperking schuilt de kracht van Dolby Vision.
Dynamische tone mapping
HDR-televisies zijn namelijk allemaal anders en voor HDR10 zijn er geen vaste regels over hoe een scherm moet omgaan met een maximale helderheid die buiten zijn eigen bereik ligt. Stel dat de HDR-content een maximale helderheid van 4.000 nits heeft en een tv maar tot 1.000 nits kan weergeven, dan moet de televisie de content dus aanpassen.
Om te voorkomen dat alles boven die 1.000 nits hard ‘geclipt’ wordt en er dus veel heldere details verloren gaan (denk aan dramatische wolkenpartijen rondom de zon), wordt de content tegenwoordig meestal voorzien van dynamische tone mapping. De content wordt dan deels of zelfs in zijn geheel aangepast om binnen die 1.000 nits te blijven. Metadata helpt om te bepalen hoeveel de tv moet aanpassen om binnen die 1.000 nits te blijven, zoveel mogelijk details te behouden, en toch zo min mogelijk helderheid in te leveren.
Die metadata is alleen niet zaligmakend. Om te beginnen past iedere fabrikant dynamische tone mapping op een eigen manier toe. Bovendien is de metadata van HDR10 statisch. Dat betekent dat gedurende een hele film dezelfde metadata wordt gebruikt. Tijdens de meest donkere scènes wordt dus (onnodig) rekening gehouden met de meest lichte scènes, en andersom. Het resultaat is daarom eigenlijk nooit helemaal optimaal. Voor games is de situatie zelfs nog een stukje slechter: daar ontbreekt de metadata helemaal, wat het voor de tv nog lastiger maakt om de beelden te optimaliseren.
Wilde Westen
Dit is deels de reden dat HDR bij games een Wilde Westen is. Op Xbox en PlayStation kun je weliswaar via een kalibratieoptie bepalen wat de minimale en maximale helderheid van je tv is, maar desondanks moet je nog bijna altijd per game van alles instellen. Bij sommige games is dat prima te doen. Gears 5 en Halo: The Master Chief Collection bieden bijvoorbeeld een goed testscherm om HDR mee af te stellen (als je een beetje weet waar je op moet letten, tenminste), maar Cyberpunk 2077 of Resident Evil slaan met hun onduidelijke of weinigzeggende testscherm de plank behoorlijk mis. Er zijn ook legio games met alleen een slider voor helderheid of zelfs alleen maar een vinkje om HDR aan of uit te zetten. Zo werkt HDR dus niet. Of althans, zo werkt HDR10 dus helaas niet.
Sommige tv’s hebben overigens speciaal voor games nog een aparte instelling: HGiG. Met HGiG (wat staat voor HDR Gaming Interest Group) ingeschakeld past de tv niet meer zijn eigen dynamische tone mapping toe, maar een meer gestandaardiseerde tone mapping die voor een resultaat moet zorgen dat dichter bij de bedoelingen van de makers ligt. Dankzij HGiG worden ook bij HDR10 al meer details behouden, maar een nadeel blijft dat de consument met een ongetraind oog de instellingen moet bepalen. Bovendien oogt HGiG wat donker; er vindt immers geen dynamische tone mapping meer plaats om het hele bereik van de tv optimaal te benutten. Maar weinig games benutten daardoor HGiG echt optimaal.
Altijd optimaal beeld met Dolby Vision
Dolby Vision pakt die dynamische tone mapping anders aan. Dolby Vision heeft namelijk juist wél vaste regels die exact voorschrijven hoe een scherm de content moet weergeven. Metadata is bovendien dynamisch, waardoor bij films iedere scène of zelfs iedere frame eigen metadata meestuurt, zodat de tv altijd optimaal beeld geeft.
Bij games ontbreekt weliswaar die metadata, maar daar staat tegenover dat we niets meer hoeven in te stellen. Je hoeft dus niet meer naar testschermen te turen om te kijken bij welke maximale helderheid je wel of geen details rondom een zon ziet, of bij welk contrast de donkerste details verloren gaan. Je krijgt automatisch de weergave die het dichtst bij de bedoelingen van de makers ligt. Dat alleen al zou een flinke vooruitgang betekenen ten opzichte van de huidige situatie. Het grotere kleurenbereik en de kleinere kans op color banding is alleen maar mooi meegenomen.
Op dit moment lijkt het erop dat Microsoft op hardwareniveau de HDR10-weergave omzet naar Dolby Vision en dat dus standaard iedere HDR-game Dolby Vision ondersteunt, inclusief games waarbij Auto HDR wordt toegepast.
Remmende voorsprong
Helaas kleven er ook wat nadelen aan Dolby Vision, in ieder geval op dit moment. Om te beginnen moeten fabrikanten licentiekosten aan Dolby betalen, waardoor lang niet alle tv’s Dolby Vision ondersteunen. Met een tv van LG of Sony zit je wel goed, maar Samsung bijvoorbeeld biedt geen ondersteuning voor Dolby Vision. En als je een AVR of soundbar tussen je Xbox en tv hebt zitten, moet ook dat apparaat Dolby Vision kunnen doorgeven. Logisch natuurlijk, maar wel even iets om op te letten. Als een apparaat in je keten geen Dolby Vision ondersteunt, zul je terugvallen op ‘gewoon’ HDR10.
Daarnaast is de techniek voor games nog gloednieuw en dus brengt het kinderziektes met zich mee. De tv’s die nu op de markt zijn, lijken helemaal niet berekend te zijn op Dolby Vision in 120hz. Bij modellen van Sony moet je in de instellingen kiezen tussen 120hz óf Dolby Vision, maar ook tv’s van LG, die juist zo geroemd worden door gamers, kunnen (nog) geen Dolby Vision in 120hz afspelen. Op zich is het niet gek dat televisiefabrikanten hier geen rekening mee hebben gehouden; tot voor kort werd Dolby Vision alleen gebruikt voor uhd blu-rays (24hz) en streamingdiensten (60hz), dus 120hz ondersteunen leek overbodig. Het is onduidelijk of dit in alle gevallen met een firmware-update opgelost kan worden.
Het zou niet de eerste keer zijn dat de nieuwe generatie consoles tegen muren oploopt. Toen eind vorig jaar de Xbox Series X en PS5 uitkwamen, bleken ineens allerlei AVR’s en televisies helemaal niet om te kunnen springen met 4k-beelden op 120hz. Ook VRR (Variable Refresh Rate) zorgt bij veel schermen voor flikkeringen in donkere beelden. Dolby Vision zal op korte termijn ongetwijfeld weer voor wat hoofdpijn zorgen bij eenieder die graag voorop loopt in techniek, maar hopelijk neem het op de lange termijn juist een heleboel gedoe bij het instellen van HDR weg.
Voor puristen
Tenminste, op Xbox dan, want Sony lijkt vooralsnog geen plannen te hebben om Dolby Vision te ondersteunen met de PlayStation 5. Is dat voor PS5-bezitters erg? Niet per se. Het is namelijk niet gezegd dat Dolby Vision automatisch mooiere beelden oplevert. Wat mooier is, is immers subjectief. Sommige mensen geven de voorkeur aan felle, verzadigde kleuren of andere beeldbewerkingstechnieken. Omdat Dolby Vision werkt met standaard algoritmes, kun je doorgaans minder aan het beeld aanpassen dan bij een HDR10-signaal.
Dolby Vision zal daardoor wel altijd dichter bij de bedoelingen van de maker liggen. Voor puristen is dat een reden om straks op een Xbox Series X of S te spelen, maar verder hangt het erg af van (de instellingen van) je tv hoe groot het verschil is met dezelfde game op een PS5 zónder Dolby Vision.
Opmerkingen