The Batman – filmreview: gitzwarte emo-opera

Batman neemt verschillende vormen aan op het witte doek. Van een gotische megablockbuster tot een doodserieuze, semi-realistische actiefilm; van een slapstick klucht tot een omstreden megaflop die een tweede kans kreeg. En Batman zelf? Die heeft door de jaren heen zo mogelijk nog meer uiteenlopende iteraties gehad dan Dracula, Sherlock Holmes en Jezus. We zagen de Dark Knight als massamoordende en Martha mompelende Ben Affleck; als hees lispelende, emotioneel uitgedaagde Christian Bale; en ook de franchise-vernietigende poging van George Clooney zijn we niet vergeten.

Is er tussen al deze verschillende versies - waarbij ik de vele cartoons heel onterecht even buiten beschouwing laat - nog ruimte om wéér opnieuw te beginnen met een volledig verse take op Batman? Is er nog een iteratie over, een invalshoek die nog niet geëxploreerd is? Regisseur Matt Reeves (Cloverfield, Let Me In, Dawn of the en War for the Planet of the Apes)zag weldegelijk een vleermuisvormig gat waar hij in kon springen. Na drie uur in dat gitzwarte hol te zijn verbleven, kan ik deze nieuwe Batman-film gelukkig op geen manier als overbodig bestempelen.

The Batman zit ergens tussen de doodserieuze, naar realisme neigende Nolan-trilogie en de half-komische, gotische Burton-blockbusters. De film doet weinig onwerkelijks of bovennatuurlijks, maar is een vrij ernstige misdaadfilm waarin twee gekostumeerde mafkezen het plot voorstuwen. Het voelt ergens als een sterke voortzetting van de unieke stijl van Joker (2019), met een vergelijkbaar mistroostige Gotham City en een gelijksoortige psychologische inslag. Tegelijkertijd is The Batman véél duisterder, met sets die rechtstreeks uit Dracula’s kasteel lijken te zijn getrokken en een melancholische soundtrack die door merg en been gaat.

The Batman is een drie uur durende noir detective met een verklede Robert Pattinson als getergde middelpunt. Het is best een zware film die grenst aan volledig humorloos. Dergelijke stijlkeuzes bleken in sommige niet nader te noemen Zack Snyder-films niet geheel geslaagd te zijn. Maar Matt Reeves weet er wat mij betreft veel beter mee om te gaan, want ik had geen moment het gevoel dat er een discrepantie was tussen de geloofwaardigheid van de gebeurtenissen en de manier waarop de personages zich gedragen. The Batman is inherent duister, maar weet deze stijlkeuze op alle mogelijke manieren door te zetten: in geluid, beeld, acteerprestaties en zelfs de actie.

Zoals gezegd is The Batman bijna een misdaaddrama te noemen, op een ouderwetse, klassieke manier. Het lijkt misschien vreemd om deze DC Comics-film te vergelijken met iets als The Godfather, Chinatown of Taxi Driver, maar het is duidelijk dat Reeves zich heeft laten inspireren door deze crime films uit de jaren 70. Zo zit ook The Batman tot de nok toe gevuld met moreel dubieuze figuren, waaronder corrupte agenten en andere wetsdienaars, die bijna niet te onderscheiden zijn van de gangsters. Haast zou je twijfelen aan de moraliteit van Jim Gordon en Batman zélf, want het is moeilijk een goed persoon te blijven in deze ontzettend troebele wereld.

Zoals een misdaadfilm geïnspireerd door het genre uit de jaren 70 betaamt, bestaat ook de cast van The Batman vooral uit toxic mannen, waarbij de vrouwen voornamelijk dienen als eye candy en damsels in distress. Daarmee valt Zoë Kravitz in het bijzonder op, want zij staat weldegelijk haar mannetje als Selina Kyle, een van katten houdende, geld steleden antiheldin. Ze is inderdaad Catwoman, hoewel ze (net zoals in Nolans film) nooit zo genoemd wordt. Kravitz is vergelijkbaar met de Michelle Pfeiffer-versie van Catwoman, alleen dan met een stuk minder zelfspot, waarbij ze Anne Hathaway wat mij betreft hard in het stof laat bijten. Ik vind haar exact wat dit personage moet zijn: een onafhankelijke, doortastende cat burglar, die ondanks - of juist dankzij- haar minder eerbare agenda onweerstaanbaar is voor Batman. Ze is dan ook de romantische interesse van de Caped Crusader, niet van Bruce Wayne. 

Over Bruce Wayne gesproken: Robert Pattinson is veruit de meest emo versie van dit miljonairszoontje tot nu toe. Hij kom altijd compleet getergd over, zelfs als hij een pak aantrekt om de schone schijn op te houden bij de elite van Gotham. Nooit ofte nimmerlijken zijn mondhoeken ergens anders heen te wijzen dan naar het diepe zuiden. Deze depressieve dispositie wordt benadrukt door de uitgesmeerde, zwarte oogschaduw die overblijft van zijn nachtelijke escapades als ‘Vengeance’.Nou past dat zwartgallige acteerwerk perfect bij Pattinson, dus miste ik de poster boy playboy Bruce Wayne amper. De paar emotionele onderonsjes met Alfred (gespeeld door Andy Serkis) zijn meer dan genoeg om de persoonlijkheid van dit alter ego te cementeren.

Bruce is dus ondergeschikt aan Batman in deze iteratie, maar je snapt ook meteen waarom als je Pattinson in de bat suit ziet. Batpatt straalt een stille, intense dreiging uit, wat hem misschien wel de meest intimiderende Batman tot nu toe maakt. Hij zegt alleen iets als het hoognodig is, en áls hij praat, fluistert hij een beetje, wat een verademing is na het raspende gehijg van Bale. Op een paar momenten verderop in de film na, wanneer de Dark Knight diep in de problemen zit, lijkt The Batman volledige controle te hebben over elke situatie, zelfs als hij tussen een paar dozijn politieagenten staat die hem maar al te graag zijn masker van zijn hoofd willen slaan. Deze Batman is geen grappenmaker, actieheld of Superman Slayer, nee, dit is de World’s Greatest and most Badass Detective.

Ondanks dat The Batman de zoveelste filmversie is van The Defender of Gotham, is dit een bijzonder verrassende, originele film. Vanaf de eerste minuut probeert Matt Reeves je op het verkeerde been te zetten en tot aan het eind aan toe weet je nooit precies wat je kunt verwachten. Dit is geen voorspelbare blockbuster die aan de hand van drie duidelijk omlijnde akten zoveel mogelijk actie en sensatie naar je hoofd smijt. Nee, deze film komt op de gekste momenten met een nieuwe twist, een onverwachtse effectbal.

Dit frisse script wordt tot leven gebracht door erg serieuze, maar bijzondere rollen van Jeffrey Wright als Jim Gordon, Colin Farrell - die dankzij een laag protheses aan Robert DeNiro in zijn beste jaren doet denken - en een geniale Paul Dano… waar ik beter zo weinig mogelijk over kan zeggen. Maar ook Michael Giacchino’s operateske, ongenadige soundtrack is onontbeerlijk voor de kracht van deze film, waarbij de variaties op Avé Maria en Nirvana’s Something in the Way je ietwat ongemakkelijk drie uur lang op het randje van je bioscoopstoel houden. Nee, overbodig is deze take op Batman allerminst. Sterker nog, Matt Reeves’ versie is wat mij betreft de meest interessante sinds Batman: The Animated Series. Ik zou Batfleck er bijna van vergeten….

The Batman is vanaf 3 maart 2022 in de bioscopen te zien.